SIÊU ÂM CHẨN ÐOÁN PHÁT HIỆN PHÌNH ÐỘNG MẠCH CHỦ BỤNG

NGUYỄN THIỆN HÙNG, PHAN THANH HẢI và cs

TRUNG TÂM Y KHOA MEDIC

Thành phố HỒ CHÍ MINH

Phình động mạch chủ bụng (phình ÐMCB) khi khẩu kính lớn hơn trị số trung bình của động mạch chủ bụng. Theo Hội Phẫu thuật mạch máu Bắc Mỹ, gọi là phình động mạch khi lòng động mạch dãn thường trực và khu trú với khẩu kính lớn hơn trên 50% khẩu kính bình thường, nếu chỉ lớn hơn dưới 50% thì gọi là dãn.

Nhằm phát hiện phình ÐMCB ở giai đoạn tiền lâm sàng tại Trung tâm Y khoa MEDIC, trước khi kết thúc một lần khám bụng tổng quát cho người già là đường cắt dọc giữa bụng để tìm phình động mạch chủ bụng, động tác này giúp tránh bỏ sót và giúp phát hiện phình ÐMCB.

Tình hình siêu âm chẩn đoán Phình động mạch chủ bụng tại Trung tâm Y khoa (MEDIC) từ 1991-1999.

Gồm tất cả 987 ca được chẩn đoán (650 nam và 337 nữ) nhiều nhất ở lứa tuổi 60-80, trong đó số ca phình ÐMCB tách vách là 246 ca (24,92%).

Số ca được siêu âm phát hiện tình cờ khi đến khám vì các bệnh lý khác là 237 ca (24,01%).

 

Số cas PÐM

PÐM tách vách

Tỉ lệ PÐM tách vách %

Siêu âm

phát hiện

Tỉ lệ PÐM do siêu âm phát hiện %

Nam/Nữ

1991-1993

149

62

41,61

 

 

102/47

1994

113

41

36,28

36

31,85

89/24

1995

191

42

21,98

59

30,89

114/77

1996

156

26

16,66

57

36,53

97/59

1997

105

18

17,14

22

20,95

60/45

1998

168

31

18,45

25

14,88

120/48

1999

105

26

24,76

38

36,19

68/37

Tổng cộng

987

246

24,92

237

24,01

650/337

 Bảng 1: Tình hình siêu âm chẩn đoán phình động mạch chủ bụng tại Trung tâm Y khoa (MEDIC) từ 1991-1999.

 Tỉ lệ gộp phình ÐMCB tách vách của chúng tôi là 246/987 ca (24,92%). 

 

Số ca

PÐM

Số ca PÐM

tách vách

Tỉ lệ %

PÐM tách vách

1991-1993

149

62

41,61

1994

113

41

36,28

1995

191

42

21,98

1996

156

26

16,66

1997

105

18

17,14

1998

168

31

18,45

1999

105

26

24,76

Tổng cộng

987

246

24,92

 Bảng 2: Bảng kê phình ÐMCB tách vách.

Ðáng chú ý là tỉ lệ bệnh nhân chưa có triệu chứng nhưng được phát hiện nhờ khám siêu âm. Số liệu bệnh nhân phình ÐMCB chưa có triệu chứng, tức là giai đoạn tiền lâm sàng của chúng tôi (bảng1) là 237/987 ca (24,01%).

Tác giả

Số ca PÐM giai đoạn tiền lâm sàng

Tỉ lệ %

Nguyễn Thiện Hùng, Phan Thanh Hải

237/987

24,01

Lê Nữ Hòa Hiệp, Văn Tần (1994)

26/81

32,1

Bảng 3: Số ca phình ÐMCB chưa có triệu chứng, được phát hiện tình cờ bằng siêu âm.

Tuổi 60-80 chiếm đa số, từ 73,15% đến 79,01%. Nam nhiều gấp đôi nữ 64,70% so với 35,29%, như số liệu của các tác giả Việt nam khác (bảng 4). 

Tác giả

Nam

Nữ

Nguyễn Thiện Hùng, Phan Thanh Hải

64,70%

35,29%

Lê văn Cường

71%

29%

Văn Tần

75%

25%

Lê Nữ Hòa Hiệp

76,5%

23,5%

Bảng 4: Tỉ lệ nam nữ trong PÐM theo các tác giả.

Tỉ lệ PÐM dưới thận từ 63% đến 70,46%, xấp xỉ với số liệu của Crawford là 80%. Ðường kính trung bình từ 3,0-5,0cm (xem bảng 5) và thường là hình thoi.  

Khẩu kính PÐM(cm)

%

3,0 - 4,0

19,75

4,1 - 5,0

22,23

5,1 - 6,0

14,81

6,1 - 7,0

11,12

> 8,0

9,87

Bảng 5: Kích thước Phình động mạch chủ bụng qua siêu âm (Lê Nữ Hòa Hiệp, Văn Tần) (2).

 Một khảo sát mới đây tại Mỹ cho thấy chỉ có 38% phình ÐMCB được chẩn đoán lâm sàng ngay từ đầu, trong khi gần 50% có phình ÐMCB sờ thấy được nhưng không chẩn đoán được ngay mà phát hiện được phình ÐMCB do khảo sát bệnh lý khác (3). Các tác giả cũng lưu ý là chỉ có 1/3 bệnh nhân phình ÐMCB có các triệu chứng kinh điển và phải xem như tam chứng kinh điển: tụt huyết áp, khối ổ bụng đập và đau bụng hay đau lưng là dọa vỡ phình ÐMCB ở bệnh nhân lớn tuổi cho đến khi tìm được nguyên do khác.

Tại Trung tâm Y khoa MEDIC, thực hiện đường cắt dọc giữa bụng để tìm phình động mạch chủ bụng trước khi chấm dứt cuộc khám giúp tránh bỏ sót và giúp phát hiện phình ÐMCB.

20 ca phình ÐMCB/ hơn 20.000 lượt siêu âm bụng là số liệu phình ÐMCB trung bình mỗi tháng tại MEDIC.

Theo dõi và phát hiện phình động mạch chủ bụng là việc làm hằng ngày, và qua nhiều năm liền số ca phình động mạch chủ bụng được siêu âm phát hiện tình cờ xấp xỉ 1/3 số ca phình động mạch được chẩn đoán mỗi năm.

Có thể nói là siêu âm chẩn đoán đã và đang đóng góp vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán sớm và thay đổi dự hậu của phình động mạch chủ bụng tại Việt nam từ hơn 10 năm qua.

H1: aaa01.JPGPhình động mạch chủ bụng dưới thận chưa tách vách (cắt dọc).

H2: aaa02.JPGPhình động mạch chủ bụng với huyết khối vách (cắt ngang)

Tài liệu tham khảo chính:

1. Lindholt J S et al: US screening of AAA - is it accurate? European Journal of Vascular and Endovascular Surgery 1999; 17: 742-745

2. Nguyễn Thiện Hùng, Phan Thanh Hải và cs: Siêu âm chẩn đoán phình động mạch chủ bụng và dự hậu sau 10 năm, Y học thực hành, số 3 (346), 1998, Năm 43, tr.5-7.

3. Snyder SO., and Molnar RG: Diagnosing Abdominal Aortic Aneurysm: An Update, Hospital Medicine 34(2):42-44, 47-48, 1998.

Các phương tiện cận lâm sàng

"Tiêu diệt" khối u trong não
Abstract thai ổ bụng
An interesting case of Fasciola gigantica in Ho Chi Minh City, Viet nam - Medic
Bước đầu khảo sát siêu âm mạch máu
Bước đầu nhận xét hình ảnh siêu âm hạch ở một số bệnh lý có biểu hiện hạch ổ bụng
Bướu thận và xơ hóa củ
Bướu thận và xơ hóa củ - Nguyễn Thiện Hùng
Bảng kê một số bệnh gân cơ khớp 1999
Bệnh Osgood Schilatter: Bệnh lý gây nhiều tranh cãi - MEDIC
Bệnh Peutz - Jeghers - MEDIC
Carcinoid Tumor di căn Gan, Lách
Cardiac Hemangioma
Chuyện “cổ tích” về kỹ thuật siêu âm 
Chẩn đoán chính xác một trường hợp hiếm gặp: U thể cảnh (Carotid Body Tumor) - Hà Thị Thanh Tuyền
Chụp X-quang thông thường
Coffee Bean Sign
Comet Tail Effect hay Ring-Down Artifact
Có nên siêu âm thai dưới 10 tuần tuổi?
Công dụng của Siêu âm Doppler
Cấu trúc siêu âm các tạng bụng và đầu mặt cổ ở người Việt Nam - Nguyễn Thiện Hùng
Doppler mạch máu
Doppler ổ bụng
Dày vách ruột: Phân biệt do viêm và do thiếu máu bằng siêu âm màu và siêu âm ảnh đôi (duplex ultrasound)
Dãn mạch minh họa tình trạng viêm
Dùng siêu âm khám sàng lọc viêm Gan
Gastric Leiomyosarcoma - Phạm Thị Thanh Xuân
Giá trị của siêu âm Doppler năng lượng (PDS)
Histogram cường độ Siêu âm
Hình ảnh học tăng áp lực tỉnh mạch cửa - Nguyễn Thiện Hùng
Hình ảnh siêu âm chẩn đoán trong bệnh lý gan lan tỏa
Hình ảnh siêu âm Doppler màu một số bệnh lý tuyến vú - Phạm Thị Thanh Xuân
Hình ảnh siêu âm một trường hợp u tế bào gan nguyên phát sau thuyên tắc hóa dầu qua ống thông Toce 4 tháng - Nguyễn Thiện Hùng
Hình ảnh siêu âm Áp-xe gan A-míp
Hình ảnh siêu âm ống tiêu hóa - Nguyễn Thiện Hùng
Hình ảnh siêu âm ổ bụng
Hội chứng Mirizzi - Nguyễn Thiện Hùng dịch
Loạn sản khớp hông
Lần đầu tiên ứng dụng kỹ thuật nội soi bóng đơn tại TPHCM
Một số hình ảnh siêu âm Doppler màu qua ngã âm đạo - Phan Thị Thanh Thủy
Nguyên tắc của doppler trong siêu âm tim
Nhân một trường hợp di căn tuyến giáp từ Melanoma ác - Nguyễn Tuấn Cường
Nhân một trường hợp thai ổ bụng nguyên phát 32 tuần
Nhân trường hợp tuyến giáp lạc chỗ ở đáy lưỡi
Nhân trường hợp tuyến giáp lạc chỗ ở đáy lưỡi
Nhìn lại Gan thấm mỡ
Những điều kỳ diệu của y học hạt nhân 
Nội soi
Nội soi tràn dịch màng phổi
Rim Sign và Halo Sign trong siêu âm - Nguyễn Thiện Hùng
Ring-Down Artifacts Posterior to the Right Diaphragm on Abdominal Sonography: Sign of Pulmonary Parenchymal Abnormalities
Sandwich Sign trong siêu âm - Nguyễn Thị Thảo Hiền
sieuam/medsoft.gif
Siêu âm
Siêu âm 3 chiều một số hình ảnh sản khoa
Siêu âm 3 chiều và Doppler năng lượng khảo sát sự tạo mạch máu
Siêu âm bằng máy 4 chiều ở Hà Nội
Siêu âm bệnh thấp - Nguyễn Thiện Hùng trích dịch
SIÊU ÂM CHẨN ÐOÁN PHÁT HIỆN PHÌNH ÐỘNG MẠCH CHỦ BỤNG
Siêu âm chẩn đoán và bệnh lý thủng tạng rỗng - Phan Thị Thanh Thủy
Siêu âm cơ , gân cơ và dây chằng - Nguyễn Thiện Hùng dịch
Siêu âm Doppler
Siêu âm Doppler
Siêu âm Doppler màu một trường hợp bướu tim gây động mạch Phổi
Siêu âm Doppler màu trong chẩn đoán ung thư tế bào Gan nguyên phát
Siêu âm Doppler tĩnh mạch cửa ở viêm gan mạn và xơ gan - Nguyễn Thiện Hùng
Siêu âm khảo sát Gan thấm mỡ
Siêu âm nhiều, nên không?
Siêu âm phát hiện khối u ống tiêu hóa - Nguyễn Thiện Hùng
Siêu âm phát hiện ung thư tế bào Gan nguyên phát (H. C. C. ) Trên bệnh nhân viêm gan mạn và xơ gan: theo dõi sau 5 năm - Nguyễn Thiện Hùng
Siêu âm thai kỳ
Siêu âm theo dõi thai kỳ là cần thiết
Siêu âm thận
Siêu âm trong chẩn đoán lạc nội mạc tử cung - Trần Thị Thúy
Siêu âm và bụng cấp tính: thực tế lâm sàng
Starry Sky, Centrilobular Pattern, Portal Reaction, Dark Liver - Nguyễn Thiện Hùng
Sóng siêu âm làm “chổi” như thế nào?
Sản phụ
Thiết bị siêu âm 3D giúp phát hiện sớm ung thư vú
Thận bế tắc: Chẩn đoán với siêu âm Doppler và chụp thận bài tiết - Nguyễn Văn Công
Triệu chứng học siêu âm - Nguyễn Thiện Hùng
Ultrasound Diagnosis in Hepatitis
Vai trò của siêu âm trong chẩn đoán và điều trị bệnh lý tuyến giáp - Nguyễn Tuấn Cường
Vai trò của siêu âm trong phát hiện bệnh lý ung bướu trong cộng đồng - Medic
Vách thực quản tâm vị trong xơ gan: Đối chiếu siêu âm qua ngã bụng và nội soi - Nguyễn Thiện Hùng
Vôi hóa gan - Nguyễn Thiện Hùng biên dịch
X quang
Xét nghiệm HIV trong vòng 30 phút
Xét nghiệm máu giúp chẩn đoán nhanh cơn đột quỵ
Xét nghiệm máu giúp phát hiện sớm bệnh Alzheimer
Xét nghiệm máu mẹ để phát hiện dị tật thai nhi
Xét nghiệm máu phát hiện được xơ gan
Xét nghiệm mới phát hiện bệnh viêm gan C
Xét nghiệm nhóm máu có xác định được huyết thống
Xét nghiệm tế bào tử cung
Xét nghiệm ung thư sớm bằng microchip
Xét nghiệm vi trùng lao mới chính xác và nhanh hơn
Xét nghiệm viêm gan B bằng que thử nhanh
Xét nghiệm y khoa: Xét nghiệm máu
Điện chẩn đoán - ECG, EMG, EEG
Điện tâm đồ (ECG)
Đo mật độ xương
Đo điện tâm đồ Holter
Đã có thiết bị phát hiện ung thư sớm nhất
Đặc điểm siêu âm tổn thương Gan