Nhân 2 tháng thực tập tại khoa Nam khoa - Chuyển giới tính,
Bệnh viện Academic Free University Hospital, Amsterdam, Hà Lan
CHUYỂN GIỚI TÍNH TẠI HÀ
LAN
BS. NGUYỄN
THÀNH NHƯ
Bệnh viện Bình Dân - TPHCM
ĐỊNH NGHĨA
Chuyển giới tính là tình
trạng mà một người có các đặc điểm cơ thể hoàn toàn bình thường về mặt giới
tính (nam hoàn toàn hay nữ hoàn toàn) nhưng lại tin rằng họ thuộc về giới
tính khác (đàn ông nhưng nghĩ mình là nữ, hay phụ nữ nhưng nghĩ mình là
nam). Sự tin tưởng này đi kèm với cảm giác ghét bỏ các đặc điểm giới tính
nguyên phát hay thứ phát của chính bản thân cơ thể họ. Cảm giác này rất rõ
rệt, mạnh mẽ và kiên định.
Theo Money, cảm giác thuộc
về một giới tính nào đó tùy thuộc không chỉ về mặt sinh học mà còn tùy thuộc
vào tâm lý và xã hội, được gọi là sự nhận dạng giới tính. Chuyển giới tính
được xem như sự không gắn kết giữa sự biệt hóa giới tính về mặt sinh học và
sự nhận dạng giới tính. Chính sự nhận dạng giới tính là vấn đề rối loạn chủ
yếu của người chuyển giới tính chứ không phải sự định hướng tình dục làm họ
khó chịu.
TIÊU CHUẪN
Theo Hiệp Hội Tâm thần Hoa
Kỳ (1980), chuyển giới tính có các đặc điểm sau:
- Cảm giác không thoải
mái, không thích cơ quan sinh dục của chính bản thân.
- Muốn được cắt bỏ cơ quan
sinh dục của họ và muốn sống như người thuộc phái khác.
- Cảm giác khó chịu này
kéo dài ít nhất là 2 năm.
- Không có các bất thường
về nhiễm sắc thể hay thuộc dạng lưỡng giới tính giả.
- Không phải do rối loạn
tâm thần, như bệnh tâm thần phân liệt.
NGUYÊN NHÂN
Cho tới nay, người ta vẫn
chưa rõ nguyên nhân gây ra các rối loạn về giới tính. Có hai giả thuyết: giả
thuyết về rối loạn có thể và giả thuyết tâm lý.
DỊCH TỄ HỌC
Chuyển giới tính không
những chỉ gặp ở các nước phương Tây. Ở Ần Độ, những người chuyển giới tính
nam - thành - nữ được gọi là "hijras". Một hijras thường có những biểu hiện
nữ tính khi còn nhỏ. Khi lớn, họ sẽ gia nhập cộng đồng các hijras và tự đoạn
hay được đoạn dương vật và tinh hoàn. Sau đó họ sẽ ăn mặc như phụ nữ và tham
gia vào xã hội như một ca sĩ, vũ nữ, người giữ nhà tắm công cộng. Ở Oman, họ
được gọi là "xaniths" và sống như một người ở giữa phái nam và phái nữ. Họ
vẫn giữ tên đàn ông, mặc đồ nửa như đàn ông nửa như phụ nữ. Họ có thể làm
công việc như phụ nữ nhưng, như đàn ông, họ có quyền đi ra ngoài nơi công
cộng một mình.
Những người da đỏ châu Mỹ
thì lại gọi họ là "berdache". Các berdache ăn mặc như phụ nữ, làm các công
việc của phụ nữ, có thể có quan hệ với nam giới và thậm chí có thể có chồng.
Các tư liệu lịch sử về
những người chuyển giới tính nữ - thành - nam không tìm thấy mặc dù hiện nay
ở châu Âu cứ ba người chuyển giới tính thì có một người là nam - thành - nữ.
Theo thống kê tại Hà Lan
thì tại xứ hoa Tulip cứ 20.000 đàn ông thì có 1 người muốn chuyển giới tính
thành nữ, và cứ 60.000 phụ nữ thì có 1 người muốn thành đàn ông. Tỉ lệ này
gia tăng đáng kể vì vào năm 1980 chỉ có 1/45.000 chuyển giới tính nam -
thành - nữ, và 1/200.000 nữ - thành - nam.
Sự gia tăng này có thể
giải thích do ngày càng có nhiều người muốn được chuyển giới tính hơn, trong
điều kiện xã hội Hà Lan chấp nhận hiện tượng này rộng rãi hơn; mặt khác bệnh
nhân không phải trả chi phí gì cho việc điều trị chuyển giới tính.
QUÁ TRÌNH ĐIỀU TRỊ
Việc chuyển giới tính được
thực hiện tại nhiều thành phố lớn của Hà Lan, đặc biệt là tại Amsterdam, nơi
có Nhóm Chuyên Viên Giới Tính (Gender Team) nổi tiếng trên thế giới. Nhóm
này do GS Gooren đứng đầu, một chuyên gia hàng đầu của thế giới về chuyển
giới tính, và BS Hage, là phẫu thuật viên chính thực hiện việc cắt bỏ bộ
sinh dục cũ, tạo bộ sinh dục mới cho những người chuyển giới tính.
Quá trình điều trị là một
chuỗi điều trị tâm lý - nội tiết - phẫu thuật, trong đó phẫu thuật chỉ là
một mắt xích, còn mắt xích quan trọng nhất là nội tiết trị liệu vì hormon
giúp cho các thay đổi thuận lợi về tâm lý và cơ thể trước khi phẫu thuật và
hormone cần được duy trì cả đời, trước và sau khi phẫu thuật.
Trước hết người xin chuyển
giới tính phải gặp bác sĩ tâm lý. Lần gặp đầu tiên này họ phải ăn mặc như
phụ nữ nếu là người nam - thành - nữ hay như đàn ông nếu là nữ - thành -
nam. Sau khi nghe bác sĩ tâm lý giảng giải về mọi khó khăn có thể sẽ gặp
(mất gia đình, mất bạn, mất việc và tác dụng phụ của hormone giới tính) thì
khoảng 40% bệnh nhân bỏ cuộc. Số còn lại sẽ được giới thiệu qua bác sĩ nội
tiết để được dùng hormone giới tính.
Đây là giai đoạn sống thử
2 năm. Họ sẽ được điều trị bằng hormone giới tính. Hormone sẽ giúp cơ thể họ
thay đổi. Tuy nhiên có những cơ quan không thể thay đổi được như dương vật
đàn ông không thể ngắn lại được, dù âm vật của phụ nữ - bộ phận tương đương
dương vật của đàn ông - lại có thể dài ra thêm được từ 3,5 cm tới 6 cm sau
một năm điều trị; hay bộ ngực phụ nữ không thể nhỏ bớt dù vú đàn ông lại to
ra được. Tuy vậy hơn 50% người nam - thành - nữ đều không hài lòng với bộ
ngực mới của họ và yêu cầu được mổ độn thêm túi ngực.
Ở người nam - thành - nữ,
lông cơ thể giảm bớt rõ rệt nhưng râu giảm ít rõ rệt hơn. Đôi khi cần phải
điều trị bằng phương pháp điện giải để tránh mọc râu. Testosteron giúp lông
trên cơ thể người nữ - thành - nam phát triển rõ rệt sau một năm.
Tinh hoàn thường giảm 25%
thể tích sau một năm điều trị. Sự phân bố mỡ của cơ thể cũng thay đổi dưới
tác dụng của hormone nữ. Tuy nhiên đối với người nữ - thành - nam thì
hormone nam lại không làm giảm được lượng mỡ cơ thể. Ngoài ra hormone sinh
dục không làm thay đổi bộ xương. Sự phát triển hệ cơ ở người nữ -thành - nam
có thể gây đau cơ xương sau 3 - 6 tháng điều trị. Họ cần có các bài tập thể
dục để cơ phát triển tốt.
Androgens làm kinh nguyệt
ngưng sớm ngay sau khi điều trị. Androgens còn giúp giọng nói của người nữ -
thành - nam trở nên trầm sau ba tháng dùng thuốc, nhưng estrogens lại không
thể giúp giọng nói của người nam - thành - nữ trở nên thanh tao được. Những
người này cần có các bài tập về giọng nói.
Sau 2 năm dùng hormone,
khi các cơ quan đã thay đổi tới giới hạn, người chuyển giới tính sẽ được hội
đồng y khoa đánh giá toàn bộ lại quá trình điều trị rồi được chuyển tới bác
sĩ chuyên khoa phẫu thuật tạo hình bộ sinh dục.
Đối với nam - thành - nữ
phẫu thuật sẽ đơn giản hơn và dễ thành công hơn. Thường cần phải nhét thêm
túi ngực vào bộ ngực để ngực to hơn. Bệnh nhân được cắt bỏ tinh hoàn và
dương vật và tạo ra âm đạo, âm hộ bằng da có cuống. Phẫu thuật kéo dài trung
bình 2 giờ.
Đối với nữ - thành - nam
thì phức tạp hơn. Trước hết là cắt bỏ bộ ngực nữ, tạo hình lại núm vú đàn
ông. Kế tiếp bệnh nhân sẽ được cắt bỏ tử cung và buồng trứng. Sáu tháng sau
họ sẽ được tạo một ống niệu đạo mới từ miệng niệu đạo cũ ra tới khớp mu và
khâu bít âm đạo. Sáu tháng sau nữa họ sẽ được tạo dương vật mới. Có nhiều
nơi để lấy da cuộn thành dương vật: cẳng tay, cánh tay, bụng, mặt ngoài đùi,
cẳng chân; trong đó nơi thường được chọn là cẳng tay. Phải chờ thêm 6 tháng
đến 1 năm sau bệnh nhân mới được gắn thể hang nhân tạo nhờ đó họ có thể điều
khiển dương vật cương lên được.
Trong quãng thời gian 2-3
năm phẫu thuật, và sau khi đã được mổ hoàn tất, người chuyển giới tính vẫn
phải tiếp tục dùng hormone và được bác sĩ tâm lý theo dõi. Điều trị chuyển
giới tính là một quá trình kéo dài cả đời.
Chuyển giới tính là một
ngành y khoa mới ra đời tại phương Tây, số bệnh nhân điều trị còn ít nên các
công trình nghiên cứu về tác dụng phụ của hormone sinh dục, về các ảnh hưởng
xã hội của chuyển giới tính. vẫn đang tiếp tục. Không phải các quốc gia châu
Âu khác đều chấp nhận dễ dàng việc chuyển giới tính như tại Hà Lan. Tại Anh,
Pháp số trường hợp được bác sĩ đồng ý cho điều trị chuyển giới tính vẫn còn
rất hạn chế và họ chỉ chấp nhận chuyển giới tính cho người lớn. Trong khi đó
tại Hà Lan, họ đã bắt đầu điều trị cho trẻ em được chẩn đoán là chuyển giới
tính.
