... LẠI NÓI VỀ BỆNH GOUT MỘT TRONG NHỮNG BỆNH
CỦA THIÊN NIÊN KỶ MỚI
TS. BS LÊ ANH THƯ
Bệnh viện Chợ Rẫy TPHCM
Toàn nhân loại đang
háo hức, hồi hộp, đón chờ năm mới, năm đầu tiên của Thiên niên kỷ mới. Những
giờ phút trọng đại đáng ghi nhớ này, chắc chắn sẽ có rượu, có tiệc, có những
cuộc vui thâu đêm không dứt, có những căng thẳng hồi hộp, lo toan... và chắc
chắn cũng có ai đó không may phải chịu sự đau đớn của cơn viêm khớp Gout
cấp. Vì rượu, tiệc, gắng sức, căng thẳng... là các yếu tố nguy cơ gây cơn
viêm khớp Gout cấp cho những ai đang có lượng acid uric trong máu cao mà
không biết, không được điều trị, điều trị không đúng hoặc tự ý bỏ thuốc...
để vui đón Tết!
Bệnh Gout và các mốc
lịch sử
Gout là bệnh được biết và
mô tả từ thời Hy Lạp cổ. Ngay từ thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên, Hyppocrates
đã mô tả rõ một biểu hiện rất đặc trưng của bệnh là sưng tấy, nóng, đỏ và
rất đau ở ngón chân cái (Podagra), ông còn gọi bệnh Gout là "Vua của các
bệnh" và "bệnh của các Vua" ("King of Diseases" and "Disease of Kings").
Suốt gần 2.000 năm sau
những mô tả và nhận định này của Hyppocrates, nhân loại chẳng biết thêm gì
đáng kể về căn bệnh này, ngoại trừ một mô tả lâm sàng hết sức sống động, hết
sức chân thực của một bác sĩ người Anh, kiêm một nạn nhân của bệnh Gout -
Sydenham, năm 1683. Lúc này, ngoài ngón chân cái, Sydenham còn nêu thêm một
số vị trí khác cũng có thể bị bệnh Gout tấn công như: khớp bàn ngón chân,
khớp cổ chân...
Mãi tới cuối thế kỷ 18,
các nhà khoa học Đức và Mỹ mới phát hiện được các tinh thể urate trong các u
cục (tophi) quanh khớp, trong các viên sỏi ở hệ tiết niệu, đồng thời phát
hiện được sự khác nhau giữa lượng acide uric ở nước tiểu người bình thường
và người bệnh. Sau các phát hiện trên là một loạt các nghiên cứu của các nhà
khoa học Anh, Đức, Mỹ, Nga... Cho đến giữa thế kỷ 20, các nhà khoa học đã
làm được rõ các nguyên nhân gây tăng acid uric máu, đã tìm thấy tinh thể
urate dịch khớp, ở sụn khớp, ở các tổ chức dưới da, đã tìm được lý do làm
khớp bị viêm cấp và người ta có thể gây viêm khớp thực nghiệm bằng chích
tinh thể urate vào ổ khớp. Cũng từ đây các phương pháp chẩn đoán và điều trị
bệnh Gout đã dần được củng cố và hoàn thiện.
Những quan niệm chung
về bệnh Gout
Gout là một bệnh khớp do
rối loạn chuyển hóa purin ở người, mà nguồn gốc từ việc tiêu hủy các acid
nhân của tế bào và hoặc giảm bài xuất acid uric ra nước tiểu, gây tăng acid
uric trong máu. Ơû người bình thường lượng acid uric máu từ 3-5mg% (hay
180-300 m mol/L). Acid uric máu cao khi bằng hoặc trên con số
7 mg/% (hay 420 m mol/L).
Tuy nhiên không phải cứ
có acid uric máu cao là bị bệnh Gout. Nếu chỉ có acid uric máu cao đơn
thuần, chỉ được gọi là tình trạng tăng acid uric máu không triệu chứng.
Người bệnh nên được theo dõi sức khỏe thường kỳ, nên hạn chế protid trong
khẩu phần ăn hàng ngày, hạn chế uống rượu, giảm cân nặng nếu có quá cân và
tăng cường vận động để tránh dư cân.
Chỉ gọi là bệnh Gout khi
tình trạng tăng acid uric máu gây những hậu quả xấu cho cơ thể. Hậu quả
trước mắt của bệnh là gây các đợt viêm khớp Gout cấp - nỗi kinh hoàng cho
những ai bị Gout, tuy nhiên ở giai đoạn đầu các đợt viêm này thường không
kéo dài, không thường xuyên và rất dễ chữa. Nếu bệnh không được điều trị
đúng và đủ, các đợt viêm khớp sẽ xuất hiện thường xuyên hơn, kéo dài hơn,
khó chữa hơn và hậu quả lâu dài và cố định của bệnh sẽ là viêm nhiều khớp,
xuất hiện nhiều u cục quanh khớp, cứng khớp, biến dạng khớp, tàn phế, sỏi hệ
tiết niệu đặc biệt là sỏi thận và nguy hiểm hơn cả là suy chức năng thận,
đây là nguyên nhân chính làm giảm tuổi thọ của các bệnh nhân Gout.
Gout là một bệnh khớp do
rối loạn chuyển hóa, các bệnh rối loạn chuyển hóa và liên quan đến rối loạn
chuyển hóa thường hay đi kèm với nhau vì vậy bệnh nhân Gout thường dư cân,
thường mắc thêm một hay nhiều bệnh như: xơ vữa động mạch, rối loạn chuyển
hóa mỡ, tiểu đường, rối loạn lipid máu, cao huyết áp, bệnh mạch vành, bệnh
mạch não... Nói cách khác các bệnh nhân bị các bệnh nói trên rất dễ bị bệnh
Gout.
Với những hiểu biết hiện
nay về bệnh Gout, với những phương tiện và thuốc men hiện có, bệnh Gout được
coi là bệnh dễ chẩn đoán, có thể chẩn đoán sớm và có thể điều trị đạt kết
quả cao. Tuy nhiên trên thực tế nước ta mọi việc hầu như lại bị đảo ngược và
lý do cơ bản là sự thiếu hụt kiến thức về một bệnh lý thường gặp. Sự
thiếu hụt kiến thức này không chỉ ở cộng đồng, ở người bệnh mà còn có cả ở
nhiều thầy thuốc. Chính sự thiếu hụt kiến thức này đã biến một bệnh dễ chẩn
đoán, dễ chữa thành một bệnh nan y!
Đặc điểm lâm sàng đặc
biệt của bệnh Gout
Ở giai đoạn sớm (có thể kéo dài vài năm), bệnh Gout
có những đặc điểm lâm sàng khá đặc biệt, đa số các trường hợp đều có thể
được nhận biết nếu được chú ý. Chính vì vậy trong việc chẩn đoán bệnh Gout,
các dấu hiệu lâm sàng rất có giá trị, nhiều trường hợp có thể không cần có
các dấu hiệu cận lâm sàng.
? Thường gặp ở nam giới (trên 95%),
khỏe mạnh, mập mạp (hay còn gọi là tốt tướng).
Phụ nữ rất ít bị bệnh
Gout, nếu bị thường ở lứa tuổi trên 60.
? Thường bắt đầu vào cuối tuổi 30 và
đầu tuổi 40 của cuộc đời.
Vì hai đặc điểm này mà
các vị giám đốc trẻ, các chủ doanh nghiệp trẻ, hay những người đàn ông thành
đạt nói chung nên lưu tâm hơn về căn bệnh này.
? Bệnh khởi phát cấp tính, thường vào
nửa đêm gần sáng, với tính chất sưng tấy, nóng, đỏ mọng, đau dữ dội và đột
ngột ở một khớp (không đối xứng). Thường gặp nhất ở ngón chân cái, kế đó là
khớp bàn ngón chân cái, khớp cổ chân, các ngón chân khác, khớp gối, bàn tay,
các khớp và các vùng gần khớp khác. (hình 1 và 2)
? Có thể có kèm một số triệu chứng
toàn thân như sốt cao, lạnh run, ớn lạnh... thậm chí một số trường hợp gây
nhức đầu, ói mửa, cổ gượng (do phản ứng màng não).
? Hiện tượng viêm cấp tuy rất rầm rộ
nhưng cũng chỉ kéo dài 5-10 ngày, rồi khỏi hoàn toàn, không để lại di chứng
gì tại khớp. Nếu được dùng thuốc sớm, đúng thuốc, đúng liều lượng bệnh sẽ
hết rất nhanh (dưới 5 ngày).
? Bệnh tái phát từng đợt với xu hướng
càng ngày càng nhiều đợt viêm hơn, các đợt viêm khớp ngày càng dài ra, càng
lâu khỏi hơn, càng có nhiều khớp bị viêm hơn...
Tại sao số bệnh nhân
Gout lại gia tăng nhanh như vậy?
Trong 2 năm 1987-1988,
tại khoa Nội tổng quát và khớp Bệnh viện Chợ Rẫy, chỉ có 7 bệnh nhân Gout,
nhưng đến nay mỗi tháng đã có tới 4-5 bệnh nhân Gout (tăng gấp 20 lần), thậm
chí có tháng tới 10 bệnh nhân.
Các lý do chính của sự
gia tăng này là:
? Kiến thức và khả năng chẩn đoán các
bệnh về khớp đã được nâng lên một bước đáng kể, ngày càng giảm đi những chẩn
đoán chung chung vô nghĩa như: thấp khớp, viêm đa khớp...
? Đời sống kinh tế của nhân dân đã và
đang được nâng lên rõ rệt.
? Với chính sách mở cửa và hội nhập
với thế giới, việc du nhập lối sống phương Tây, việc thay đổi lối sống và
các thói quen sinh hoạt...
Các yếu tố trên đã góp
phần làm thay đổi mô hình bệnh tật của nước ta và Gout là một trong các bệnh
đang có xu hướng tăng đáng kể nhất.
Kết luận
Có thể nói Gout là bệnh
của các ông (vì thường mắc ở nam giới, tuổi sắp làm ông). Tuy bệnh có thể
mắc ở mọi mức sống không kể giàu nghèo, không kể sang hèn nhưng những người
có mức sống, sinh hoạt cao, có lối sống hiện đại có nghĩa là có nhiều hơn
các yếu tố nguy cơ (rượu, tiệc, căng thẳng...) và chắc chắn nhiều khả năng
bị bệnh Gout tấn công hơn.
Bệnh Gout hoàn toàn có
thể được chẩn đoán sớm. Khi có các dấu hiệu nghi ngờ, đề nghị các bác, các
chú, các anh nên đến thầy thuốc chuyên khoa Khớp để được xác định chẩn đoán
càng sớm càng tốt.
Bệnh Gout có thể được
điều trị tốt bằng:
? Chế độ ăn uống sinh hoạt hợp lý.
? Chế độ thuốc men hiệu quả nhằm hai
mục đích:
- Cắt cơn viêm khớp cấp.
- Phòng ngừa viêm khớp
tái phát, sỏi thận và suy chức năng thận. Việc điều trị này cần phải liên
tục và lâu dài để hạ và duy trì mức acid uric máu ở mức bình thường (dưới 5
mg% hay dưới 300 m mol/L).
Kết quả điều trị hoàn
toàn phụ thuộc vào hai yếu tố không thể tách rời: kiến thức và kinh nghiệm
chuyên môn của người thầy thuốc; hiểu biết và sự tuân thủ điều trị của người
bệnh.
Xin mời tham khảo:
1. Bệnh Gout có hiếm gặp
không? Báo SK&ĐS số 31.
2. Có phải Gout là bệnh
của những người đàn ông thành đạt? Báo SK&ĐS số 33-34.
3. Những điều các bệnh
nhân nên làm và nên tránh? Báo SK&ĐS số 72-73.
