HƯỚNG DÙNG CÁC THUỐC CHỮA HEN MỚI
Tác giả : DS. BÙI VĂN UY
(Tiếp theo và hết)
Phối hợp Corticosteroid dạng hít (ICS) và thuốc chủ vận beta-2 dài (LABA)
Tương quan giữa liều dùng Corticosteroid dạng hít và hiệu quả được biểu thị bằng một đường cong dạng cao nguyên. Với những bệnh nhân mà liều thường dùng không chế ngự được cơn hen thì việc tăng liều đơn thuần sẽ không mang lại hiệu quả tương xứng; Hơn nữa, việc tăng liều sẽ dẫn đến tác dụng không mong muốn đối với toàn thân.
Người ta đã kết hợp Corticosteroid dạng hít với thuốc chủ vận beta-2 dài (ICS + LABA). Qua kết quả tổng hợp nghiên cứu trên 3.685 người bệnh hen dùng phương pháp này, cho thấy thuốc có thể cải thiện chức năng phổi: Tăng lượng khí thở ra tại điểm đỉnh PEF (22,4 lít/phút), làm tăng thể tích khi thở ra gắng sức trong giây đầu FEV1 (0,1 lít/giây); Tỷ lệ phần trăm ngày và đêm không có triệu chứng hen tăng lên (sau 3 tháng là 17% và sau 6 tháng là 20%); Tỷ lệ phần trăm ngày và đêm không cần phải dùng thuốc cấp cứu tăng lên (sau 3 tháng là 26% và sau 6 tháng là 30%); Cuối cùng là làm giảm tần suất cơn hen trở nặng (2,72%) (Stephen Shrewbury - BMJ 2000).
Làm giảm cơn hen trở nặng là tiêu chí chính nhằm đánh giá hiệu quả của thuốc. Nghiên cứu so sánh giữa việc dùng Corticosteroid dạng hít đơn độc liều cao (Fluticason mỗi ngày 2 lần x mỗi lần 220mcg) với việc dùng kết hợp liều thấp Corticosteroid dạng hít (Fluticason mỗi ngày 2 lần x mỗi lần 88mcg) với thuốc chủ vận beta-2 dạng hít (Salmeterol mỗi ngày 2 lần x mỗi lần 42mcg) cũng cho thấy tỷ lệ cơn hen trở nặng ở nhóm dùng kết hợp liều thấp chỉ là 7%, trong khi ở nhóm dùng đơn độc liều cao lại lên đến 11% (Matz và cộng sự 2001).
Dùng kết hợp liều thấp Corticosteroid dạng hít (Fluticason) với thuốc chủ vận beta-2 dài dạng hít (Salmeterol) cho kết quả tốt hơn là dùng đơn độc liều cao Corticosteroid dạng hít, dù khi dùng đơn độc đã phải tăng liều gấp đôi.
Việc dùng kết hợp Corticosteroid dạng hít và thuốc chủ vận beta-2 dài dạng hít không ảnh hưởng đến sự dung nạp thuốc và không gây ra sự tương tác bất lợi nào về dược lý học, dược động học (Kirby. S 2001; Markhan. A; jarvis. B 2000).
Kết quả tốt của sự phối hợp trên có thể giải thích bằng chính cơ chế tác dụng của chúng: Thuốc chủ vận beta-2 dài làm giãn cơ phế quản, đồng thời làm giảm phù nề niêm mạc, trong khi Corticosteroid có tác dụng kháng viêm và làm giảm mức độ phản ứng quá mẫn của phế quản. Hơn nữa, sự phối hợp này không chỉ là sự cộng hưởng hai tác dụng cùng chiều nói trên mà còn là sự hoạt hóa lẫn nhau: Thuốc chủ vận beta-2 dài hoạt hóa thụ thể Corticosteroid, làm tăng tính tương tác của Corticosteroid trên thụ thể này, tăng cường sự di chuyển phức hợp “Corticosteroid - thụ thể” vào trong nhân tế bào, dẫn đến tăng cường hoạt tính kháng viêm. Ngược lại, Corticosteroid bảo vệ chống lại hiện tượng giảm số lượng và làm tăng khả năng tổng hợp thụ thể beta-2, do đó làm tăng tác dụng của thuốc chủ vận beta-2 dài. Ngoài ra, Corticosteroid còn ức chế sự co thắt tế bào nội mô và sự thoát huyết tương do thuốc chủ vận beta-2 gây ra.
Từ tháng 8/2000, FDA đã cho dùng Seretide (một chế phẩm kết hợp giữa Fluticason và Salmeterol trong một bình hít) để dự phòng hen. Những nghiên cứu về kinh tế dược cho thấy Seretide có giá cao nên tổng liều điều trị cao; Nhưng phân tích kỹ hơn về hiệu quả thu được từ việc giảm số ngày lên cơn hen, giảm số lần cơn hen trở nặng và các yếu tố nâng cao chất lượng cuộc sống khác, cho thấy việc dùng Seretide có lợi hơn. Lợi ích này lệ thuộc vào tỷ lệ phối hợp giữa Salmeterol và Fluticason, lựa chọn tốt nhất là tỷ lệ 50mcg Salmeterol và 250mcg Fluticason (Lundback B. 2000).
Người bị bệnh hen cần có thuốc chủ vận beta-2 ngắn dạng hít để cắt cơn hen, nhưng chỉ được dùng khi thật cần thiết. Cần dùng Corticosteroid dạng hít để dự phòng cơn hen. Việc kết hợp giữa Corticosteroid dạng hít và thuốc chủ vận beta-2 dài dạng hít là cách chọn lựa tốt nhất.
Tỷ lệ dùng Corticosteroid dạng hít cũng như dùng kết hợp Corticosteroid và Fluticason dạng hít ở nước ta hiện còn thấp nên việc kiểm soát cơn hen khó khăn, làm tăng nguy cơ về nhiều mặt cho bệnh nhân hen. Nguyên nhân là do hiểu biết về bệnh và thuốc điều trị hen còn hạn chế, nhưng bên cạnh đó cũng có cả lý do kinh tế. Vì vậy, bác sĩ cần chú ý đến cả hai yếu tố này khi hướng dẫn bệnh nhân hen dùng thuốc.
