Tư vấn y học
GS. PHẠM GIA CƯỜNG
Hỏi: Bệnh nhân bị khó thở từ nhiều ngày nay. Phải kiểm tra tối thiểu
những gì để xác định đây là hen phế quản?
Trả lời: Muốn khẳng định khó thở là do hen phế quản phải chứng minh
được rằng:
w Có tắc
nghẽn phế quản, tức là có rối loạn thông khí tắc nghẽn (RLTKTN)
w Hội
chứng RLTKTN ấy có thể hồi phục được. Bởi vậy những xét nghiệm cần phải làm
là:
- Để xác
định có RLTKTN không: đơn giản chỉ cần đo lưu lượng đỉnh thở ra hoặc tốt
nhất là vẽ đường cong lưu lượng - thể tích.
- Để xác
định RLTKTN có thể hồi phục được không: làm khí dung hoặc tiêm dưới da một
thuốc loại bêta 2 giống giao cảm. Nếu hội chứng RLTKTN đỡ đi rất nhanh, đạt
hơn 15% so với giá trị lý thuyết của VEMS (thể tích thở ra tối đa giây) thì
có thể khẳng định đây là hen phế quản. Tuy vậy, trong một số trường hợp
RLTKTN lại là hậu quả của một yếu tố viêm nhiễm nổi trội nên vẫn không hồi
phục được dưới tác dụng của thuốc bêta 2 giống giao cảm. Trong những trường
hợp này phải dùng Corticosteroid mấy ngày (Prednisone 1/2mg/kg/ngày trong
5-7 ngày) mới làm cho RLTKTN hồi phục lại được.
Hỏi: Làm cách nào để chẩn đoán quyết định hen phế quản khi bệnh nhân
ở ngoài giai đoạn khó thở?
Trả lời: Nếu khám bệnh nhân ở ngoài giai đoạn khó thở và trong khi
khám không có rối loạn thông khí (RLTK) nào cả (lưu lượng đỉnh thở ra
(LLĐTR) và đường cong lưu lượng - thể tích đều bình thường), thì có nhiều
cách giải quyết:
1. Bảo
bệnh nhân trong vài ngày liền đo LLĐTR nhiều lần trong ngày (sáng, trưa, tối
chẳng hạn) hoặc mỗi khi thấy khó thở, để xem có tắc nghẽn phế quản khả hồi
(réversible) không?
2. Tìm
tính tăng phản ứng phế quản. Nếu có tăng phản ứng phế quản cũng chưa đủ
khẳng định là có hen phế quản nhưng sẽ có giá trị khêu gợi rất cao nếu phù
hợp với bảng bệnh cảnh.
Hỏi: Những xét nghiệm tối thiểu cần làm cho bệnh nhân hen phế quản là
gì?
Trả lời: - Hỏi bệnh, điều tra dị ứng, nếu cần phải bổ sung bằng tìm
kháng thể IgE đặc hiệu (để tìm yếu tố gây bệnh).
-
Nghiệm pháp thăm dò chức năng hô hấp (để đánh giá chức năng phổi và cường độ
của hen).
- Chụp
x-quang lồng ngực (để loại trừ một số bệnh khác có thể gây nhầm lẫn cho chẩn
đoán (dị vật, viêm mạch máu) hoặc nếu nghi ngờ có ổ nhiễm khuẩn).
- Khám
Tai - Mũi - Họng - Răng, nếu có bội nhiễm phối hợp (để tìm ổ nhiễm khuẩn ở
đường hô hấp trên).
Hỏi: Chẩn đoán hen phế quản do gắng sức (HPQGS) dựa trên cơ sở nào?
Trả lời: Dựa trên 2 cơ sở:
a. Đầu
tiên phải chẩn đoán được là có hen phế quản hay không?
b. Sau
đó phải chẩn đoán là bệnh hen đó xuất hiện do gắng sức: mỗi khi gắng sức
bệnh nhân có cảm giác khó thở, kèm có tiếng rít (cò cử). Cảm giác này sẽ mất
đi khi dùng các thuốc bêta 2 giống giao cảm.
Chẩn
đoán sẽ chắc chắn nhất nếu thầy thuốc gây ra được hội chứng tắc nghẽn phế
quản, bằng cách thử cho bệnh nhân làm một việc gì có gắng sức hoặc cho họ
làm test tăng thông khí phổi. Nếu test này phát hiện VEMS (thể tích thở ra
tối đa giây) giảm > 15% so với giá trị lý thuyết tức là có HPQGS.
