Bệnh nhân đái tháo đường phải làm gì khi bị bệnh?
Tác giả : Thạc sĩ NGUYỄN QUANG BẢY (Khoa Nội tiết - ĐTĐ, Bệnh viện Bạch Mai)
Trong suốt cuộc đời, ai cũng có thể mắc một bệnh gì đó, nhẹ hoặc
nặng và cần được điều trị. Riêng đối với các bệnh nhân đái tháo
đường (ĐTĐ), khi mắc thêm các bệnh dù nặng như viêm phổi, ngộ độc
thức ăn..., hoặc nhẹ như cảm cúm, đau dạ dày, thậm chí đau răng, nấm
móng chân... phải đặc biệt chú ý và điều trị cẩn thận vì chúng đều
có thể ảnh hưởng đến đường máu và dẫn tới những hậu quả khá nghiêm
trọng.
1. Phải làm gì nếu bệnh nhân ĐTĐ cảm thấy không được khỏe hoặc có vấn đề bất thường?
Kiểm tra ngay đường máu, và sau đó mỗi 2-3 giờ lại kiểm tra 1 lần. Nếu bạn không có máy thử đường máu thì hãy dùng que thử kiểm tra đường niệu và xê-tôn niệu.
Tiếp tục ăn và uống bình thường, không bỏ bữa. Nếu ăn được ít thì nên ăn thêm nhiều bữa.
Nếu còn khát thì tiếp tục uống thật nhiều nước để tránh bị mất nước. Nếu bạn không ăn được hoặc buồn nôn nhiều, hãy uống:
- 1/2 cốc nước chanh hoặc nước gừng có pha 1 thìa nhỏ mật ong.
- 1/2 cốc nước trà đen có 1 thìa nhỏ đường.
- Nếu thấy khó uống hãy pha thêm một thể tích nước tương đương.
Chú ý: Khi đang bị ốm, cần hạn chế uống sữa hoặc nước hoa quả vì hay gây buồn nôn hoặc nôn.
Sau khi thấy đỡ hơn, hãy cố ăn các đồ ăn nhẹ như:
- 1 miếng táo tây.
- 2-3 cái bánh bích qui mặn hoặc ngọt.
- 1 quả táo sấy khô.
- 4 thìa thạch ngọt.
- 1/4 ổ bánh mỳ khô.
Hoặc bất cứ đồ ăn nào bạn thích hoặc sẵn có lúc đó. Cần lưu ý là nên ăn đồ ăn có carbohydrate và tiếp tục uống nước.
2. Nếu bạn đang điều trị bằng insulin
- Cần tiếp tục tiêm insulin, nhưng có thể phải thay đổi liều insulin vì đường máu của bạn có thể đã tăng cao hoặc giảm thấp hơn bình thường.
- Tốt nhất là hãy kiểm tra đường máu thường xuyên mỗi 2-3 giờ và trước khi tiêm insulin. Tương tự cũng cần thử xê-tôn niệu thường xuyên.
- Nếu đường máu thử 2 lần liên tiếp cao trên 15 mmol/l và/hoặc xê-tôn niệu nhiều, bạn sẽ phải tăng liều insulin.
- Cách thức tăng liều insulin là tiêm liều thông thường cộng thêm 10-20% tổng liều insulin/ngày, và sử dụng insulin nhanh (trong) như Actrapid, Maxirapid...
- Nếu bạn đang tiêm insulin 2 mũi/ngày thì nên chuyển sang tiêm 3 hoặc 4 mũi/ngày sẽ giúp kiểm soát đường máu tốt hơn.
- Sau mỗi 4-6 giờ, tiếp tục thực hiện lại 3 bước: Thử đường máu, kiểm tra xê-tôn niệu, tiêm thêm insulin (nếu cần)... cho tới khi đường máu giảm xuống dưới 15 mmol/l hoặc hết xê-tôn niệu. Lưu ý đường máu là yếu tố quan trọng và có giá trị quyết định vì xê-tôn niệu có thể dương tính không phải do đường máu cao mà do nhịn đói hoặc uống nhiều rượu.
- Nếu đường máu thử lần đầu dưới 15 mmol/l thì tiếp tục tiêm insulin liều như bình thường.
- Nhưng nếu đường máu thử lần đầu thấp, dưới 8 mmol/l (hay gặp ở các bệnh nhân nôn nhiều, ăn kém...) thì nên giảm liều insulin hoặc cho ăn nhiều hơn, tích cực hơn.
3. Nếu bạn đang điều trị bằng các thuốc uống
Có
thể tiếp tục uống các thuốc hạ đường máu nhóm sulphonylurea như
Diamicron, Predian, Amaryl, Chlopropamide..., nhưng vẫn cần thử
đường máu thường xuyên để điều chỉnh liều.
Với các thuốc uống nhóm Biguanide như Metformin, Glucophage... thì nên tạm dừng, nhất là khi bị đầy bụng, nôn nhiều, mất nước nặng...vì có thể làm bệnh nhân mệt nhiều hơn.
Trường hợp bệnh nhân bị nôn nhiều, sốt cao, tiêu chảy nhiều gây mất nước nặng, tốt nhất là tạm ngừng tất cả các thuốc điều trị ĐTĐ loại uống.
Với các loại thuốc khác
- Thuốc hạ huyết áp: Quyết định tiếp tục hay tạm ngừng điều trị dựa vào mức huyết áp đo ngay lúc đó, dựa vào tình trạng mất nước, sốt...
- Các thuốc điều trị rối loạn mỡ máu (như Zocor, Lipitor, Lipanthyl...), Aspirin..., có thể tạm ngừng một vài ngày cho đến khi bệnh thuyên giảm.
- Các thuốc khác như thuốc bổ, thuốc điều trị biến chứng thần kinh... nên tạm ngừng.
Liên lạc ngay với bác sĩ điều trị hoặc chuyên gia giáo dục về bệnh ĐTĐ để xin ý kiến nếu:
- Bạn không biết làm gì hoặc quá lo lắng.
- Đường máu của bạn liên tục cao trên 15 mmol/l hoặc thử lần đầu thấy đường máu cao trên 22 mmol/l.
- Bạn bị bệnh nhiễm khuẩn không rõ nguyên nhân.
- Bạn bị nôn, khát nhiều, tiểu nhiều, tiêu chảy, mệt nhiều.
- Khi có các dấu hiệu đặc biệt như đau ngực, sốt cao...
Nếu không liên lạc được với bác sĩ, hãy đề nghị người nhà đưa ngay đến phòng cấp cứu của bệnh viện gần nhất.
Tóm lại: Các bệnh nhân đái tháo đường cần cảnh giác khi mắc một bệnh khác dù nặng hay nhẹ. Tiếp tục điều trị kiểm soát đường máu là cần thiết nhưng có thể phải thay đổi dựa trên kết quả thử đường máu bằng máy đo đường máu cá nhân. Hãy liên lạc ngay với bác sĩ của bạn khi cần biết thêm về cách xử trí. Nếu không liên lạc được hoặc có dấu hiệu nặng thì hãy đến ngay phòng cấp cứu gần nhất.
Chú thích ảnh:
Chăm sóc bàn chân bị loét cho bệnh nhân bị ĐTĐ.
